İŞLETMELERDE İŞ AHLAKI
İş ahlakı ve sosyal sorumluluk, işletmelerin en önemli sorumluluk alanlarından birini oluşturur.
Ahlak Kavramı Meslek etiği, iş etiği, şirket ahlakı, firma ahlâkı, işletme ahlâkı, ticaret ahlakı, esnaf ahlâkı, üretici ahlâkı, işveren ahlâkı vesaire isimler ile ifade edilen iş ahlakı genel ahlâk içerisinde yer alır. Ahlak kavramı, dinî, seküler ve felsefî topluluklarca, insanların subjektif olarak çeşitli davranışlarının yanlış veya doğru oluşunu belirleyen bir yargı ve kurallar sistemi veya inancı için kullanılır.
Ahlak, tüm toplumların hayatında her zaman farklı da olsa bulunan bir durumdur. Ahlâk ve etik, eş anlamlı olarak kullanılmaktadır.
Ahlak bilimi, iyi, kötü, faydalı veya doğru ve yanlış gibi, meseleleri inceleyen, ahlaki bir davranış kuralı ortaya koyan, neyin yapılması gerektiğini, hangi davranışın iyi olduğunu, neyin hayata anlam kazandırdığını gösteren bir bilimdir.
İnsanın toplum içinde bir hedefe dönük kendi arzusu ile iyi veya kötü olarak nitelendirilmesine sebep olan manevî vasıfları, huyları ve bunların etkisiyle ortaya koyduğu iradeli davranışlarının bütününe denir. Diğer bir ifade ile ahlâk, insanların toplum içindeki davranışlarını ve birbirleriyle ilişkilerini düzenlemek ve diğer insanların davranışlarını olumlu veya olumsuz şekilde değerlemede kullanılan ölçüler toplamıdır.
Ahlâkın temel kaynakları:
1. Din:
2. Örf: Kanuni olarak belirlenmediği halde, halk tarafından alışkanlık olarak uyulan, bulunulan yere ve hâllerin icabına göre teşekkül eden, akla aykırı olmayan davranışlar.
3. Âdet (teamül):
4. Töre:
5. Gelenek ve görenekler:
Kişi ahlakının temel özellikleri:
1. Doğrunun sadece zekâdan değil kişinin içinden geldiği ve kişinin kendisine dönmesini sağlar.
2. Kişinin karşılaştığı durumlarda doğru ve yanlış kararlar vermesi kendi vicdanına bağlıdır.
3. Belli kuralların olamadığı bazı durumlarda, kişiyi gayesine ulaştıracak davranış ahlâki olmalıdır.
4. Kişi bir grupta yer aldığı için, haksızlığa göz yummaz.
5. Kişi hür oldukça kendi ahlâki standartlarını geliştirir ve kendi çabaları ile olgunlaşır ve örnek teşkil eder.
Toplum hayatında kişilerin topluma, toplumun da kişilere karşı uyması gereken ortak birtakım ahlaki kurallar vardır. Ortak ahlaki değerler:
1. Doğruluk, dürüstlük ve yalan söylememek, sadakat ve güvenirlilik,
2. Adalet, başkasının hakkını gözetme ve kişi eşitliğinin kabulü,
3. Başkalarına saygı gösterme ve yardım etme ve vatandaşlık sorumluluğuna sahip olma,
4. Kişi zafiyetini istismar etmemek ve dayanışma ve acısı olanın acısını paylaşma,
5. Kaynakların adil dağıtılması ve mükemmeliyeti arama vb.
Ahlaki davranışların olumlu neticeleri:
1. Saygınlık ve güven kazanma,
2. İyi bir imaja sahip olma,
3. Problem çözümünde yardım görme,
4. Ahlak, toplumsal karışıklığı önlemede önemli rol oynar
Toplumda kabul görme, Toplumsal yozlaşmanın sebepleri:
1. Kamu yapısından kaynaklanan sebepler
2. Ekonomik yapıdan kaynaklanan sebepler
3. Siyasi yapıdan kaynaklanan sebepler
4. Bürokratik yapıdan kaynaklanan sebepler
5. Toplum yapısından kaynaklanan sebepler
6. Tarihi sebepler
İş Ahlakı ;
Genel ahlâkta olduğu gibi, iş ahlâkının gerekleri kanunlarda belirtilmez ve zorlanamaz, fakat bir işletmeden toplumun beklediği davranışlar ve faaliyetler olarak ifade edilir. Bunlar siyasi, ekonomik ve hukuki sorumluluklar dışında tamamen ahlâki sorumluluklardır.
İş ahlakı, bir meslekle ilgili herkes tarafından benimsenmiş, genel kabul görmüş ve o mesleğe mensup olanların ulaşmak için gayret ettikleri, aykırı hareket edenleri kınama, ayıplama, yalnızlığa terk etme, işbirliği yapmama gibi, yollarla cezalandırdıkları, ideal tavır, davranış, hareket ve düşünce şekline denir. Diğer bir ifade ile iş ahlâkı, bütün ekonomik faaliyetlerde güven, dürüstlük, saygı ve adil davranmayı kural edinmektir.
İş ahlakının temel ilkeleri (kuralları):
1. Doğruluk ve güvenirlilik
2. Hukukun üstünlüğü ve tarafsızlık
3. Yeterlik ve mesleğe bağlılık
4. Adalet, insan hakları, hürriyetleri, demokrasi ve şeffaflık
5. Tasarruf ve sorumluluk
6. Sevgi ve hoşgörü
7. Çalışanın emeğinin hakkını tam olarak verme.
Ahlaki davranışların İş hayatına olumlu neticeleri:
1. İş ortamında saygınlık, güvenirlik kazanmak ve iyi bir imaj elde etmek,
2. İş âleminde karşılaşılacak problemlerin çözümünde kolaylık görme,
3. Ahlaki değerlerle yönetim alanlarına yardımcı olma,
4. Ahlaki değerlerle kurumların sosyal mesuliyetlerini düzenli bir şekilde yerine getirmesini sağlama,
5. Ahlaki değerlerle haksız rekabetin engellenmesini sağlama,
Mesleki yozlaşmanın sebepleri:
1. Aşırı hırs, bencil ve açgözlü davranma,
2. Yeterli hassasiyetin gösterilmemesi, eksik değerlendirme ve plansızlık,
3. Kendisini ve iyi niyetle arkadaşlarını koruma duygusu,
4. Kanun, kural ve yöntemlerin bilinmemesi,
5. İş hayatında teknolojik ve sosyal gelişmelere paralel kanuni düzenlemelerin gecikmesi,
6. Maddi ve manevi tatminsizlik ve servet açlığı,
7. İdeolojik veya siyasi ayırımcılık.
Yönetimde ahlak dışı davranışlar:
1. Ayrımcılık: Ön yargılı tutumlarla davranarak bir grup insana karşı, adaletsiz ve zarar verecek şekilde her türlü davranıştır.
2. Kayırma: Aile, akrabalık bağları gibi, maddi olmayan etkileme araçlarını kullanarak, kamu görevlilerinin, bazı kişilere kamu işlemlerinde ayrıcalık tanımasıdır.
3. Rüşvet, yolsuzluk ve zimmete para geçirmek:
4. Mobbing; (şiddet, baskı ve saldırganlık): Yıldırma ve korkutma
5. Sömürü; İnsan veya nesnelerin menfaat sağlamak için adaletsiz kullanımıdır.
6. İhmal: Hangi sebeple olursa olsun görevin savsaklanması ve geciktirilmesi veya üstü tarafından verilen emirlerin geçerli bir sebep olmadan yapılmamasıdır.
7. Bencillik: Bencillik, yöneticinin başkalarının faydasını düşünmeden; kimi zaman onlara zarar vererek; davranışlarını yalnız kendi ihtiyaçlarını karşılayacak, kendine menfaat sağlayacak şekilde yönlendirmesidir.
8. İşkence (eziyet): Bir insana maddi veya manevi olarak yapılan fiziki ve psikolojik acı yaşatan aşırı eziyettir.
9. Yaranma-dalkavukluk: Rahatsız edici ve sahtekârlık olmasına rağmen yöneticiye yaranma ve dalkavukluk yapmanın, başarı için ödenmesi gereken bir bedel olarak görülmesi yaygın bir davranış şeklidir.
10. Kötü alışkanlıklar, dedikodu ve yobazlık (bağnazlık): Bu türden davranışlar da yönetimde ahlâki olmayan ve sıkça görülen davranışlardır.
Bu dünyada ve Ahirette saygın bir yer edinmek için hepimize “Ahlaklı” bir hayat dileğiyle,
Sağlıcakla ve sevgiyle kalın.